| |
Waterbeheer in gehele Zennebekken
als één geïntegreerd systeem benaderen en beheren
De grote overstromingen van november 2010 hebben pijnlijk laten ervaren dat een
watersysteem zoals het Zennebekken (het geheel van beken, kleine en grote zijrivieren,
hoofdrivier en gevoede kanalen) echt een ondeelbaar geheel is. Het Zennebekken, dat op
zijn beurt onderdeel is van het grotere Scheldebekken, heeft een aantal typische kenmerken
die belangrijk zijn voor de manier waarop het water beheerd wordt.
Typische kenmerken van Zenne en Zennebekken.
De Zenne is een regenrivier met snelle afstroming en zeer schommelend debiet.
De Zenne stroomt ook door/onder Brussel, de grootste en meest verstedelijkte
agglomeratie van België, met zeer ingrijpende gevolgen voor de rivier. In Brussel
wordt de Zenne grotendeels ondergronds in een betonnen koker geleid. Die koker kan
evenwel maar een beperkte hoeveelheid water doorlaten en werkt als een flessenhals
met een opstuwingseffect in het gedeelte van de Zenne stroomopwaarts Brussel. Daarom
wordt in perioden van grote waterafvoer het grootste deel van het Zennewater, nog
voor het Brussel bereikt, overgeheveld in het nabijgelegen kanaal.
Na de doortocht van Brussel wordt het in Vilvoorde vanuit het kanaal in grote mate
opnieuw overgeheveld in de 'natuurlijke' Zenne. Die eerste overheveling van water
van Zenne naar Kanaal stroomopwaarts Brussel gebeurt via stuwen, overlaten en
verlaten in Lembeek en Anderlecht. Hierdoor wisselen kanaal en Zenne in zekere mate
ook van gedaante en functie. Door de inkokering van de Zenne in Brussel wordt de
onderaardse Zenne gedurende vele kilometers een kunstmatig en onnatuurlijk waterlichaam,
in de vorm van een riool. Anderzijds krijgt het kanaal in Brussel een veel
natuurlijker karakter met alle functies van een natuurlijke rivier. Kortom, Zenne
en kanaal zijn twee mekaar zeer aanvullende hoofdwaterlopen van één watersysteem
met vele onderlinge verbindingen.
Een belangrijk deel van de benedenloop van de Zenne, nl. het gedeelte tussen Zemst
en de monding in Mechelen, is ook onderhevig aan het getij van de Schelde en Rupel.
De Zenne is de enige rivier die door de drie Belgische gewesten stroomt. Aangezien
het beheer van de waterlopen een gewestelijk bevoegdheid is, is de onderlinge
afstelling van het kennis en beheer een essentiële voorwaarde voor goed beheer.
Binnen elk gewest zijn de beheersopdrachten voor waterlopen en waterwegen nog eens
verdeeld over verschillende, afzonderlijk werkende instellingen en diensten,
afhankelijk van de grootte van de waterloop en het territorium waarin de waterloop
ligt.
In het Zennebekken dragen niet minder dan 3 gewesten een gedeelde bevoegdheid,
aangevuld door 3 waterwegbeheerders, maar ook 4 provincies, en nog tal van andere
instellingen, zoals de Vlaamse Milieumaatschappij (Vl), DGARNE (W),Leefmilieu
Brussel (Br), gemeenten, waterschappen, enz. Bij waterbeheersing komt het er vaak
op aan zeer gecoördineerd en gestroomlijnd te handelen. De ingewikkeldheid van
beheersstructuren en het veelvoud van onafhankelijke commandocentra, zeker bij
het ontbreken van een accuraat coördinatensysteem, is dus allerminst een troef.
Principes van integraal waterbeheer worden maar beperkt toegepast
De laatste 15 jaar à 20 jaar zijn de inzichten en visies over water, waterbeheer
en waterwegenbeheer, vooral onder invloed van Europese regelgeving (Kaderrichtlijn
Water, Europese overstromingsrichtlijn, e.a.), in belangrijke mate geëvolueerd in
de richting van 'integraal waterbeheer'. Alle functies en aspecten moeten daarbij
in hun samenhang en evenwicht gerealiseerd worden.
Waterwegenbeheer wordt ook niet
meer beperkt tot de traditionele functies zoals bijvoorbeeld het bevaarbaar houden
van de waterweg en het regelen van de waterafvoer, maar wordt ook in toenemende mate
gekoppeld aan andere functies en meerwaarden zoals het verbeteren van de waterkwaliteit,
het gebruik van water in productieprocessen, natuurontwikkeling, het verhogen van
leefbaarheid en attractiviteit van steden, recreatie en toerisme, enz.
Waar de concrete toepassing van deze vernieuwende visie op veel waterlopen in
Wallonië, Vlaanderen en Brussel toch al behoorlijk gevorderd is, zijn veel waarnemers
de mening toegedaan dat de effectieve toepassing van deze principes van integraal
waterbeheer op het kanaal, vooral in de zone tussen Seneffe en Brussel, toch nog niet
zo vergevorderd is.
Objectief kan ook vastgesteld worden dat de strategische planning
van de Vlaamse en Brusselse kanaalbeheerders voor laatstgenoemde kanaalzone zeer
traditioneel werd en wordt ingevuld en zij zich weinig laat inspireren door de
Europese en regionale regelgevingen inzake integraal waterbeheer (Masterplan van
de Haven van Brussel, Strategisch plan voor het Kanaal naar Charleroi).
Kanaalbeheerders spreken in hun strategische plannen bijna uitsluitend over
trafiekverhogingen voor het goederenvervoer, inplanting van nieuwe industrieterreinen,
verhoging van bruggen, verbreding en verdieping van het kanaal, containervervoer via
het water, enz. Opvallend is dat in deze bestaande strategische planning voor het
kanaal ook heel weinig aandacht gaat naar de groeiende problematiek van waterbeheersing
en overstromingen.
Toch is het al langer duidelijk dat - mede door de wijzigende
klimaatomstandigheden en de voortschrijdende verstedelijking van de gehele Brusselse
agglomeratie - het beheersen van de waterkwantiteit in deze zone steeds moeilijker
wordt en dat aanpassingen, ook infrastructureel, nodig zijn om de beken, zijrivieren
en hoofwaterwegen in deze zone binnen hun bedding te houden.
Nieuwe naamgeving: Zenne en 'Zennekanaal'
Al enkele jaren geleden hebben een aantal milieuorganisaties het volledige gedeelte
van het kanaal dat in het stroomgebied van de Zenne ligt, meer bepaald tussen Seneffe
tot Wintam-Bornem, herdoopt in 'Zennekanaal – Canal de la Senne'. Die nieuwe naam
bedachten ze zowel om de eenheid van het watersysteem van het Zennebekken te benadrukken
als om meer toepassing te vragen van de principes van het integraal waterbeheer in
dit rivierbekken en ook om een beter evenwicht te promoten tussen alle functies en
meerwaarden die een watersysteem kan realiseren.
Deze vernieuwde naam gebruiken ze zelf in hun publicaties en communicatie en vastgesteld
wordt dat hij ook al her en der overgenomen wordt.
Als deze naam meer algemeen zou worden gebruikt, dan zou daardoor misschien ook de
spraakverwarring rond dit kanaal kunnen verminderen. Nu worden vele namen gebruikt
waarvan sommige duidelijk overlappend zijn, zoals Kanaal Charleroi-Brussel of Kanaal
Brussel-Charleroi', 'Kanaal naar Charleroi', 'Haven van Brussel', 'Willebroekse vaart',
'Kanaal van Willebroek', 'Zeekanaal van Brussel naar de Schelde', …
Coordinatie Zenne
|
|
