|
Een bron is een plaats waar water van nature uit de grond komt, vanuit een grondwatertafel, om vervolgens verder te stromen in open lucht. Het is eenvoudig. Bronnen zijn een onderdeel van de natuurlijke watercyclus. Het water dat in de grond zit, vindt een uitweg naar buiten en stroomt naar de zee om opnieuw te verdampen en als neerslag terug op het land te vallen. Het water dringt in de bodem en voedt op die manier terug een waterhoudende laag die nooit te vol wordt want de bronnetjes maken nieuwe plaats vrij...
 |
| © Hans Welens |
In Brussel was het niet anders. Als je je maar goed genoeg informeert zal je dikwijls een link vinden met bronnen en water in het algemeen, ze maken deel uit van ons cultureel en natuurlijk erfgoed.
En toen kwam er kraantjeswater
© Coördinatie Zenne
Kraantjeswater is een gamechanger van formaat. Dat je ten allen tijde proper drinkbaar water uit je kraan krijgt is een basiscomfort geworden en dat is maar goed ook. Het feit dat drinkbaar gemaakt water (en dat kost geld!) quasi onbeperkt en zonder moeite uit de kraan of de spoelbak van je toilet komt en enkele seconden of de tijd van een douche later terug uit ons huis en ons leven verdwenen is heeft ons echter collectief de kennis van en de relatie met de natuurlijke watercyclus doen verliezen. Het heeft ook niet geholpen dat kraantjeswater sinds begin 20ste eeuw algemeen geworden is, terwijl collectieve waterzuivering pas een kleine eeuw later gemeengoed werd.
In die eeuw tijd hebben we al onze waterlopen massaal vervuild met afvalwater, weggestopt onder de grond (zoals bv. in Brussel) en zo snel mogelijk doen stromen (rechtgetrokken, gekanaliseerd) om er zo weinig mogelijk mee geconfronteerd te worden. Geen wonder dat we de connectie met onze waterlopen verloren waren / zijn.
Wie weet nog waar de bronnen zijn van de waterloop in zijn of haar dorp of stad of wie zit er nog eens met zijn of haar voetjes in die beek? Moet water persé drinkbaar gemaakt zijn om het voor zeer verscheidene toepassingen te gebruiken? Waar gaat die beek naar toe en hoe heeft ze er voor gezorgd dat die helling precies daar ligt? Het soort bos, het optimale landgebruik, overstromingsgevoelige gebieden, … Alles hangt vast aan die waterloop en toch zijn we er onze affiniteit mee verloren.
Het wordt tijd om die klok terug te draaien
Een goed werkende waterzuivering is een absolute basisvoorwaarde om die stedelijke watercyclus zonder storen geïntegreerd te krijgen in de natuurlijke watercyclus. Die waterzuivering is er nu en bovendien wordt op technisch vlak nog steeds progressie geboekt om van afvalwater opnieuw grondstoffen te maken: zo proper mogelijk water, energie, nuttige chemische verbindingen, enz.
Maar er is absoluut meer nodig en er is goed nieuws want iedereen kan meer doen dan op het eerste gezicht mogelijk lijkt. Hoe vuiler (in termen van concentratie natuurlijk, niet in termen van polluenten die niet in afvalwater thuishoren zoals pesticiden, oliën, vochtige doekjes, enz.) het water naar het waterzuiveringsstation gaat, hoe efficiënter en hoe goedkoper de zuivering wordt. Als je weet dat naar schatting een derde van het volume water dat binnenkomt in het zuiveringsstation uit regenwater bestaat en een ander derde uit bron- en grondwater, dan weten we wat we moeten doen. Juist: we moeten er samen voor zorgen dat er geen proper water naar de riool gaat.
Geïntegreerd regenwaterbeheer
 |
| © Coördinatie Zenne |
Iedereen kan en moet zijn steentje (figuurlijk dan) bijdragen, het hoeft echt niet moeilijk of duur te zijn en de impact van iedereen samen is groot! Bovendien creëren deze maatregelen meestal nog belangrijke bijkomende effecten: koelte in de stad, extra kansen voor biodiversiteit, weerbaarheid tegen droogte én tegen overstromingen, en zelfs een vermindering van het risico van drinkwatertekorten, enz. Informatie, sensibilisering, educatie zoals bv. Coördinatie Zenne doet, spelen hier een grote rol in.
Terug naar de bron
De schattingen lopen uiteen maar ruwweg een ander derde van het aangevoerde water in de zuiveringsstations bestaat uit bron- en (opgepompt of gedraineerd) grondwater. De vzw Coördinatie Zenne en haar vrijwilligers vonden in het Brussels Gewest al meer dan 200 bronnen. Soms gaat het om heel kleine pareltjes verborgen in natuurgebieden maar evengoed zijn er opvallend ingerichte bronnen te vinden die een belangrijke rol speelden in het sociale weefsel van enkele eeuwen geleden. Wij stelden in alle geval vast dat het water van ongeveer 60 van die bronnen al dan niet onmiddellijk in de riool terecht komt. Dat zijn hoe dan ook grote hoeveelheden proper water die naar de waterlopen zouden moeten geleid worden in plaats van naar het zuiveringsstation te gaan. Als het kan moet meer ruimte aan deze bronnen en bronbeken worden gegeven om ook hier te kunnen genieten van de bijkomende effecten die gelijkaardig zijn als die van geïntegreerd regenwaterbeheer hierboven beschreven.
Regenwaterbeheer en bronwaterbeheer maken dus samen deel uit van éénzelfde uitdaging. Bronnetjes kunnen maar blijven vloeien en de waterlopen en bijhorende biodiversiteit van water blijven voorzien als de grondwaterlagen blijven gevoed worden. Met draineren mag niet lichtzinnig omgesprongen worden en we moeten ontharden en het regenwater laten infiltreren zo dicht mogelijk bij waar het valt. Zo niet, zullen de grondwatertafels verder blijven dalen en kan er wel eens een groot probleem ontstaan voor de waterlopen en al het leven en plezier dat er van afhangt.
Actie!
Het is intussen menens geworden met bron- en regenwaterbeheer. In het Brussels gewest zijn verschillende maatregelen opgenomen in het nieuwe Waterbeheerplan. Dat plan is trouwens in openbaar onderzoek van 1/11/2022 tot 30/4/2023.
 |
Ook in het Zennebekken in Vlaanderen zijn verschillende projecten lopende zowel ten noorden van Brussel in de vallei van de Woluwe (door het Regionaal Landschap Brabantse Kouters), ten zuiden in de vallei van de Molenbeek in Beersel, Sint-Genesius-Rode en Halle (door het Strategisch project Zennevallei) en ten oosten in de vallei van de Dijle (door het Strategisch Project Walden). Alle bronnen worden daar in kaart gebracht op een éénduidige manier en er zal gepoogd worden ecologische meerwaarde te creëren zowel rond de bronnen en bronbeken zelf als met het water dat de bronnen voortbrengen. Hoe beter we door al deze maatregelen terug de natuurlijke watercyclus zijn werk kunnen laten doen, hoe minder last we uiteindelijk zullen hebben van droogte, wateroverlast, slechte waterkwaliteit en de klimaatverandering. En hopelijk herstellen we op die manier onze connectie met water. Wij zien ons alvast in een niet zo verre toekomst, met ons voetjes in de beek stiekem een teugje bronwater drinken.
Coördinatie Zenne
|
Terug naar de inhoudsopgave > |
||
