|
Zou de Woluwe in Sint-Lambrechts-Woluwe
terug door zijn oude meanders kunnen stromen?
De Woluwe ontspringt in het Zoniënwoud achter het station van Bosvoorde en mondt na 21 km - waarvan 10 km in het Brussels Gewest - vlakbij Vilvoorde in de Zenne uit. In Sint-Lambrechts-Woluwe loopt langs de rivier het Vellemolenpad, waarvan de naam verwijst naar een oude watermolen die in 1956 werd afgebroken en waar ooit dierenhuiden (‘vellen’) gelooid werden. De bedding van de Woluwe is hier, aan de voet van de oostflank van de vallei, kaarsrecht. Maar is die loop altijd zo recht geweest, of durfde de Woluwe zich ook wel eens in bochten wringen?terug door zijn oude meanders kunnen stromen?
Lang geleden rechtgetrokken
In de loop van de geschiedenis heeft de mens vaak waterlopen naar zijn hand gezet en gewijzigd, om ze aan te passen aan zijn behoeften. Rivieren en beken werden rechtgetrokken, uitgediept, ingedijkt en afgedamd. Reeds in de Middeleeuwen werd het water van de Woluwe gebruikt door watermolens (alleen al in Sint-Lambrechts-Woluwe waren er niet minder dan vier), die kanalen en aftakkingen nodig hadden om voldoende hydraulische kracht op te wekken om de wielen van de molens te laten draaien.
 |
| De Woluwe en de Lindekemalemolen |
 |
| Kaart van Ph. Vandermaelen (1846-1854) |
Tegenwoordig loopt de Woluwe (en het Vellemolenpad ernaast) tussen de E. Vanderveldelaan en de Veldkapellaan langs een beboste strook van ongeveer 400 meter lang en 70 meter breed. In die strook zijn er, ondanks de begroeiing, nog enkele brede, diepe plekken zichtbaar die een slingerend patroon volgen. Zouden dat oude meanders van de rivier kunnen zijn? Aan de hand van de topografische Vandermaelen-kaart, die werd opgetekend tussen 1846 en 1854, is het alvast moeilijk om dat te bevestigen, aangezien de Woluwe toen al een rechtgetrokken bedding vertoonde, wellicht vanwege de Vellemolen, die kort voor de Veldkapellaan lag. Op dezelfde kaart meandert de Woluwe wel opnieuw voorbij boerderij Hof ten Berg, een paar honderd meter na de molen. De kaarten van Villaret, die minder nauwkeurig zijn dan die van Vandermaelen maar wel nog een eeuw ouder (1745-1748), geven duidelijk aan dat de Woluwe hier wel degelijk een kronkelende loop volgde.
De diepere plekken in het landschap zijn misschien geen relicten van de Woluwemeanders, maar zou de rivier over deze lange strook binnen afzienbare tijd toch niet opnieuw mogen meanderen zoals eertijds? Na bijna twee eeuwen waarin rivieren in een keurslijf werden gedwongen, wordt er vandaag de dag steeds meer nagedacht over herstel, onder andere door de waterkwaliteit te verbeteren, rivieren in open lucht te laten stromen in plaats van ondergronds, ruimte te maken voor natuur op de oevers, en ook door hermeandering. Al dat soort ingrepen passen binnen het ‘blauw netwerk’-programma van Leefmilieu Brussel, dat in 1999 werd ingevoerd.
Voorbeelden van succesvolle hermeandering
Bij het binnenkomen van het Brussels gewest, in de gemeente Sint-Pieters-Leeuw, heeft een andere zijrivier van de Zenne, de Zuunbeek, onlangs letterlijk opnieuw zijn draai gevonden. Zo'n 40 jaar geleden werden hele stukken van de beek rechtgetrokken maar in 2017 voerde de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) grote hermeanderingswerken uit. Daarbij had de VMM drie doelen voor ogen: overstromingen in de omliggende woonwijken voorkomen, het ecologisch potentieel van de beek vergroten en de landschappelijke charme van deze prachtige Vlaams-Brabantse vallei in ere herstellen. Ook op andere plaatsen zijn er al gelijkaardige ambitieuze projecten geweest: in 2018 op de Lasne (zijrivier van de Dijle) in Genval, en op de loop van de Zwarte Beek in Limburg, in 2017.
Nieuwe meanders van de Zuunbeek in Sint-Pieters-Leeuw
Op het vlak van biodiversiteit vormen die meanders ontegensprekelijk een meerwaarde. Ze zorgen voor meer gevarieerde milieus, met een afwisseling tussen snelstromend en trager stromend water, zacht glooiende en steilere oevers, en verschillende dieptes. Die verscheidenheid aan biotopen is uiteraard goed voor de ontwikkeling van een heel rijke flora en fauna. Om verschillende redenen stimuleren meanders ook een natuurlijke zuivering van het water.
Zouden die recente ingrepen en de voordelen die ze opleveren geen mooie bron van inspiratie kunnen zijn voor de Woluwe langs het Vellemolenpad?
Coördinatie Zenne - juni 2020
Vertaling: Arno Thijs
Meer weten:
- De Zuunbeek in Sint-Pieters-Leeuw >>
- De Zwarte Beek (video) >>
- De Lasne in Genval (FR) >>
|
Terug naar de inhoudsopgave > |
||
