| |
Volgens het bekkensecretariaat moeten de waterlopen
op een zo natuurlijk mogelijke manier ingericht en beheerd worden
Het bekkensecretariaat speelt een belangrijke rol in de integrale aanpak van het waterbeleid. Dit kan door gebiedsgericht overleg te organiseren over kleinere knelpunten of opportuniteiten, of beter nog door het opstarten van een integraal project voor een bepaald gebied waarin de verschillende aspecten van integraal waterbeleid samen worden aangepakt. De verschillende diensten en organisaties die een positieve rol kunnen spelen, worden dan uitgenodigd om samen aan tafel te zitten om een concreet, op elkaar afgestemd actieprogramma op te stellen en uit te voeren. Deze integrale projecten moeten voldoende aandacht hebben voor het aspect ‘ruimte voor water’. Zeker in de context van de verwachte klimaatsverandering is het belangrijk dat de waterlopen voldoende ruimte krijgen om zich te ontwikkelen tot natuurlijke en veerkrachtige watersystemen, die de steeds groter wordende druk vanuit de woningbouw, industrie en landbouw aankunnen.
De ecologische toestand van de meeste waterlopen in het Vlaamse deel van het Zennebekken is niet goed. Dit komt door de nog overwegend slechte waterkwaliteit, maar ook door talrijke structuuringrepen uit het verleden: verschillende waterlopen zijn ingebuisd, mondingen zijn verlegd, beken rechtgetrokken en gekanaliseerd, enz.
Toch kent het Zennebekken nog enkele mooie pareltjes. Zo zijn de waterkwaliteit en de structuurwaarden van de bronbeken in het Hallerbos bijzonder hoog. Hier worden nog zeldzame organismen aangetroffen zoals beekprik en rivierdonderpad. Bovendien hebben heel wat stukken waterloop in het Zennebekken een hoge potentiële waarde. Onder andere het gedeelte van de Zenne op het grondgebied van gemeente Beersel, de ontdubbelde Zenne ter hoogte van Zemst, de bovenloop van de Trawool en de Woluwe en verschillende zijlopen van de Zuunbeek bezitten nog zeer waardevolle structuurelementen. Bij een aanzienlijke verbetering van de waterkwaliteit kunnen deze trajecten zich ontwikkelen tot ecologisch zeer waardevolle gebieden.
 |
De Kapittelbeek nabij het Hallerbos. Het integraal project
‘Hallerbosbeken’ werd in het verleden al door het bekken-
secretariaat Dijle-Zenne opgezet. Ook andere integrale
projecten staan in de toekomst op stapel. |
Een goede waterkwaliteit is dus een belangrijke randvoorwaarde om een aantal verloren gegane natuurwaarden terug te herstellen, maar ook om projecten rond structuurherstel (zoals de verwijdering van vismigratieknelpunten, herstel meanderende loop,…) maximaal te laten renderen.
Mede dankzij enkele grotere, nieuwe rioolwaterzuiveringsinstallaties is de waterkwaliteit in het Zennebekken er sterk op vooruitgegaan. Om de goede toestand te behalen zijn echter extra inspanningen nodig. Cruciaal is dat de saneringsinfrastructuur verder uitgebouwd en geoptimaliseerd wordt. Een groot deel van het huishoudelijk afvalwater van het ‘Pajottenland’ komt immers nog steeds ongezuiverd in de Zuunbeek of in het grondwater terecht. Afval- en hemelwater scheiden en hemelwater vasthouden aan de bron is hierbij erg belangrijk. Dit zorgt er immers voor dat overstorten minder vaak geactiveerd worden, dat afvalwater in een minder verdunde toestand in de zuiveringsinstallatie terechtkomt en dat het grondwater aangevuld wordt. Het hemelwater ter plaatse houden zorgt bovendien voor minder risico op wateroverlast.
 |
| De Zennebeemden te Beersel. |
Naast inspanningen rond afkoppelingen en zuivering, moeten waterlopen op een zo natuurlijk mogelijke manier ingericht en beheerd worden om de goede waterkwaliteit duurzaam te bekomen en deze ook op lange termijn te behouden.
Het zuiverend vermogen van een meanderende waterloop met voldoende vegetatie en natuurlijke oevers is immers veel groter dan dat van een rechtgetrokken traject zonder enige waterplanten. De sterke verontreiniging van de waterbodems (o.a. in de Zenne stroomafwaarts Brussel) zou een grondige verbetering van de waterkwaliteit echter in de weg kunnen staan. De waterbodems saneren wordt pas zinvol als de toevoer van zuiver water gegarandeerd is en de toevoer van slibmateriaal zoveel mogelijk voorkomen wordt.
In de heuvelachtige en landelijke gebieden rond Brussel is een groot deel van het sediment dat in de waterloop terechtkomt afkomstig van erosiegevoelige landbouwgronden. De meeste Vlaamse gemeenten die met erosie kampen, hebben ondertussen een erosiebestrijdingsplan. Het komt er nu op aan om deze plannen versneld uit te voeren. De ervaring leert ons dat de aanleg van dammen, grasbufferstroken en erosiepoelen de aanvoer van sediment, meststoffen én pesticiden naar de waterlopen op korte termijn gevoelig kan doen dalen. Er is dus nog werk voor tientallen jaren, maar verwacht wordt dat de verbetering zich geleidelijk aan zal verderzetten.
Met dank aan Tom De Bie, planningsverantwoordelijke van het Bekkensecretariaat Dijle-Zenne
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Natuurpunt Asse is gangmaker voor het Molenbeek- & Maalbeekproject
Natuurpunt Asse is gangmaker voor het Molenbeek- & Maalbeekproject, dat een aantal natuur-gebiedjes in Vlaanderen wil verbinden met het Boudewijnpark in Brussel, de 'blauwe draad' daarin zijn de Molenbeek en de Maalbeek die in Zellik (Asse), ter hoogte van de grens met Brussel, samenvloeien.
Een goede waterkwaliteit is zeer belangrijk voor de soortenbescherming.
Wij doen bijvoorbeeld een jaarlijkse monitoring van een drietal salamandersoorten. Vooral voor de Vinpootsalamander is de waterkwaliteit een belangrijke zaak. Afgezien van de Alpenwatersalamander, Kleine watersalamander en Vinpootsalamander is de populatiegrootte van Gewone pad en Bruine kikker ook zeer belangrijk. Het zijn typische soorten voor beekvalleien die belangrijk zijn in het voedselweb waarmee de groeiende populatie van de Ringslang in het gebied zal gediend zijn.
 |
| Vinpootsalamander © Hugo Willocx |
De structurele verbetering van de debieten van de Molenbeek danken we enerzijds aan de werken van Aquafin in het Vlaamse gewest (splitsing van afvalwater en regenwater in het stroomgebied van de Maalbeek) en anderzijds aan de bypass die Leefmilieu Brussel heeft gemaakt op de Molenbeek. Hierdoor werd vermeden dat het water voortijdig wegstroomt in de rioolcollector. Nu dient nog werk gemaakt te worden van een verbeterde waterkwaliteit (privé-lozingen, niet alleen van particulieren maar ook van enkele bedrijven). De IJsvogel die in het gebied al werd gesignaleerd zou daardoor meer kansen krijgen om tot broeden te komen.
Zeer belangrijk is ook de dringende oplossing van het erosieprobleem in de driehoek gevormd door de Ring R0, de spoorweg Brussel-Dendermonde en het Laarbeekbos: daar liggen uitgestrekte (bemeste) akkers die bij regenval leem en meststoffen transporteren naar de Laarbeek die op haar beurt uitmondt in de Molenbeek. Het uitstekende werk dat in de moerassen van Ganshoren werd geleverd door Leefmilieu Brussel om de waterhuishouding zowel kwantitatief als kwalitatief te verbeteren, verdient een dringende structurele oplossing 'aan de bron van het kwaad', nl. het sterk vermeste water dat dus via de Laarbeek wordt aangevoerd.
De oplossing is gekend: het aanleggen van een erosiewerende bufferstrook langs het Laarbeekbos. De uitvoering ervan vergt een dringende samenwerkingsovereenkomst tussen de bevoegde overheden van beide gewesten! Naast de faunistische argumenten die wij hierboven reeds aanhaalden is een zeer dringende verbetering van de abiotische randvoorwaarden nodig (ecologische vereisten zoals grondwaterregime, oeverstructuur, zuurgraad) om een biodiversiteitwinst voor de flora in het gebied te creëren.
Erik Meerschaut, ledenadministratie bij Natuurpunt Asse.
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Het Regionaal Landschap werkt aan
het 3-jarig project
‘Zuurstof voor de Zennevallei’
In de Zennevallei tussen Wallonië en Brussel treedt de Zenne geregeld buiten haar oevers. Met de toename van de neerslag zal dit in de toekomst niet verbeteren indien hier niet wordt ingegrepen. In het kader van het 3-jarig project ‘Zuurstof voor de Zennevallei’ zoeken we samen met onze Vlaamse, provinciale en gemeentelijke partners naar oplossingen om de waterkwantiteit beter te beheersen. De Zenne heeft ruimte nodig waar het overtollige water bij hevige neerslag gebufferd kan worden. Op Vlaams niveau wordt samengewerkt met de Vlaamse MilieuMaatschappij om te zoeken naar mogelijke en geschikte overstromingsgebieden in de zeer verstedelijkte Zennevallei.
 |
| De Zenne in Beersel |
De Vlaamse Landmaatschappij sensibiliseert landbouwers voor erosiebestrijding op akkers, zodat het water meer ter plaatse vastgehouden wordt en het landschap haar sponsfunctie opnieuw kan opnemen.
In het planproces van de provincie voor het ruimtelijk uitvoeringsplan voor Halle sturen we aan om het wateraspect voldoende op te nemen. Op het terrein ten noorden van Lembeek ijveren we om de zone binnen de Kleine Zenne, een oude Zennemeander, in te tekenen als bufferzone.
Aan de gemeenten wordt gesuggereerd om mee een halt toe te roepen aan het verzegelen van de bodem. Het is mede door de vele bijkomende verhardingen van gebouwen, infrastructuur, parkings, opritten e.d. dat het regenwater niet meer zijn weg kan vinden naar de ondergrond, maar rechtstreeks wordt afgevoerd in rioleringen. Daarom verzoeken we hen in eigen projecten zoveel mogelijk wadi’s aan te leggen, semi-doorlaatbare verhardingen te gebruiken en groendaken te promoten. Op die manier worden misschien meer burgers bereikt en bereid gevonden om zelf ook mee te werken aan een goede waterhuishouding.
Tenslotte kunnen particulieren ook terecht bij het Regionaal Landschap Pajottenland & Zennevallei voor de aanleg van poelen, met voorrang voor gebieden in de Zennevallei.
Marleen Maldeghem, Projectcoördinator Zenne bij het Regionaal Landschap Pajottenland &
Zennevallei.
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Volgens Bral verdienen waterlopen een plaats in het stadsweefsel
Bral is een stads- en milieuvereniging die met veel thema's in aanraking komt. Water is daar één van, al behoort het niet tot onze prioriteiten. Bral is meer bezig met stedenbouw, mobiliteit en luchtkwaliteit, groen in de stad...
 |
| Wonen aan het water |
Maar ook vanuit een stedenbouwkundige bril bekeken, verdienen waterlopen een plaats in het stadsweefsel, al was het maar om de stad opnieuw te structureren, de historische verbinding tussen wijken en de valleistructuur opnieuw zichtbaar te maken. Bovendien zijn het plaatsen waar mensen opnieuw in contact kunnen komen met de natuur, plaatsen waar biodiversiteit kansen krijgt. Water zorgt ook voor verkoeling in de zomer, iets wat met de klimaatverandering belangrijker dreigt te worden.
Een goede waterkwaliteit in onze beken en rivieren is een voorwaarde om beken en rivieren opnieuw open te stellen. Maar ook kwantiteit is belangrijk. Waterlopen zijn bedreigd of opgedroogd door de afvloeiing van regenwater naar de riolen.
Bral onderneemt weinig of geen rechtstreekse actie om waterkwaliteit te verbeteren. Maar water is niet afwezig in ons werk. Vaak komt het thema op ons bord in samenwerking met Coördinatie Zenne. Zo hebben we samen de evocatie van de Zenne op de agenda gezet met onze ideeënoproep ‘ParcAnspachPark’. We werken samen met Coördinatie Zenne, Natuurpunt en Natagora om van het kanaal een ecologische corridor te maken. We pleiten voor een robuust groen en blauw netwerk en voor een intergewestelijke aanpak van grensoverschrijdende ecologische verbindingen.
Piet Van Meerbeek, stafmedewerker leefmilieu & participatie bij vzw Bral.
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Natagora steunt de ondernemingen die de biodiversiteit
langs de oevers van het kanaal bevorderen
Met de stichting van de werkgroep 'Zenne-kanaal' wil Natagora Bruxelles het belang van de waterlopen voor de biodiversiteit en de opwaardering van de natuur onderstrepen. Dit willen we doen door een constructieve dialoog op te zetten tussen de verschillende partijen die rechtstreeks betrokken of geïnteresseerd zijn in het beheer van de kanaalzone. We denken aan buurtbewoners, verenigingen, bedrijven en politieke instellingen,... Bedoeling is een meer overdachte benadering van de natuur te stimuleren, een benadering waar iedereen wel bij vaart.
 |
Twee aalscholvers in de kanaalzone
die een paling opslokken © Yann Coatanéa |
Wij zijn als vereniging evenwel niet actief rond water op zich, wel rond de omgeving van water. De acties die we op het oog hebben, gaan over het leven op en om het kanaal, niet over de waterkwaliteit.
Dat betekent niet dat wij de waterkwaliteit in het Zennebekken niet belangrijk vinden, want de waterkwaliteit bepaalt of sommige soorten vissen of insecten er al dan niet kunnen leven en dat heeft dan weer een impact op het voortbestaan van soorten die ervan leven, zoals vogels en vleermuizen.
Om het kanaal te promoten als ecologische corridor door er de biodiversiteit meer kansen te geven, is de werkgroep ‘Zenne-kanaal’ in verschillende soorten activiteiten geïnteresseerd: concrete voorbeelden tonen van eenvoudige, maar rendabele acties, zelfs op economisch vlak; uitstappen organiseren naar ongekende stukjes natuur; een fotowedstrijd organiseren rond het thema van de kanaalzone. Omwille van het ecologisch evenwicht is het voor ons zonder meer duidelijk dat soorten die afhankelijk zijn van de waterkwaliteit beschermd moeten worden.
Ferdinando Buzzo, coördinator van de werkgroep ‘Zenne-kanaal’ bij Natagora Bruxelles
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
De Vogelzangbeek saneren om de kwaliteit
van het Zennewater
te verbeteren
Omdat de natuurvereniging CCN Vogelzang CBN vindt dat de dier- en plantensoorten er hun habitat zo snel mogelijk opnieuw moeten kunnen innemen, vinden ze dat de waterkwaliteit in de Zenne en haar zijrivieren dringend moet verbeteren.
De volledige sanering van alle zijrivieren van de Zenne zal een belangrijke rol spelen bij de groei van de biodiversiteit en bij het verbeteren van de waterkwaliteit van de Zenne. Dit geldt ook voor de Vogelzangbeek, die langs een beschermd gebied van 25 ha loopt (waarvan 13 ha erkend zijn als Natuurreservaat). Het is een utopie te denken dat we de Zenne kunnen saneren als de zijrivieren vervuild water in de rivier blijven aanvoeren.
 |
| De Vogelzangbeek in de Mijlemeers © VZ Sabyne Lippens |
Om de waterkwaliteit in het Zennebekken te verbeteren, willen we de overheid en de publieke opinie sensibiliseren om op geen enkele plaats - van de bron tot de samenvloeiing stroomafwaarts - nog afvalwater in de waterlopen te lozen en om de waterlopen te saneren door ook hun oevers en aangrenzende gebieden te beschermen. Verder willen we de natuurlijke staat van de oevers herstellen en oeverzones instellen die een natuurlijke evolutie van de waterlopen toelaten en een buffer vormen tegen landbouw- en industriële vervuiling (pesticiden, mest, drijfmest en andere chemische meststoffen, ...).
Peter Vanbellinghen, voorzitter van de vereniging CCN Vogelzang CBN.
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Onze rivieren opnieuw laten leven: de lijfspreuk van Contrat de Rivière Senne!
Het riviercontract, ‘Contrat de Rivière’, brengt alle partijen samen die op de een of andere manier verbonden zijn met het water van eenzelfde rivierbekken. Deze actoren willen een actieprogramma op touw zetten om de watervoorraden van een bekken (rivieren, grondwater, vijvers, enz...) te herstellen, te beschermen en in een goede toestand te brengen. Hun doel is dit te volbrengen binnen een periode van drie jaar en via verschillende acties.
 |
| Het team van het Contrat de Rivière Senne |
Wat de waterkwaliteit betreft, moeten we vaststellen dat de biologische en fysico-chemische kwaliteit van de waterlopen van het Zennebekken in Wallonië nog als ’slecht‘ wordt beschouwd. Het oude Kanaal Charleroi-Brussel vormt hier een uitzondering op. We moeten hier wel aan toevoegen dat de situatie met de jaren verbetert en dit dankzij de inspanningen van alle betrokkenen. Zo zijn er de gemeenten en intercommunales met het rioleringsnetwerk, de aanleg van collectoren en het bouwen van rioolwaterzuiveringsinstallaties, staan de waterloopbeheerders in voor het ruimen van afval, en gaan de beheerders en landbouwers de strijd aan met de door vee veroorzaakte erosie (gesuspendeerd sediment en dierlijke uitwerpselen in het water) enz. Om een betere kennis te krijgen van onze waterlopen, heeft de Service Public de Wallonie een waterkwaliteitsmeetnet opgesteld.
Het Contrat de Rivière Senne leidt tevens een campagne om de biotische index van een aantal zijlopen van de Zenne te meten.
Tegelijkertijd loopt er een grootschalige bewustmakingsactie bij de burgers, om hen te wijzen op de aanwezigheid van de waterlopen, hun werking, hun kwetsbaarheid, de oorzaken van vervuiling en dat het in ieders belang is als we allemaal ons steentje bijdragen om de waterlopen te beschermen. De klemtoon ligt op de verantwoordelijkheid van alle sectoren voor de verloedering van ons water en de partners van het Contrat de Rivière en haar coördinatiecel zijn dan ook op alle niveaus actief om verbetering in de situatie te brengen.
Alle acties passen in het Europese kader dat is vastgelegd in de Kaderrichtlijn Water. Onze waterlopen saneren kan enkel via een geïntegreerde aanpak waarbij alle betrokken partijen van eenzelfde bekken samenwerken. Het spreekt voor zich dat de verbetering van de waterkwaliteit van cruciaal belang is voor een Contrat de Rivière dat alle wateractoren samenbrengt (vissers, beheerders van de waterlopen, natuurliefhebbers, ...): onze rivieren opnieuw laten leven, dat is de lijfspreuk van het Contrat de Rivière!
Carole Van Roy, coördinatrice van Contrat de Rivière Senne
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
Invloed uitoefenen op de politieke besluitvorming en tevens de plaatselijke
actoren begeleiden: een scharnierrol voor Inter-Environnement Wallonie
De Waalse milieukoepel Inter-Environnement Wallonie vraagt sinds lang dat aan het water de plaats wordt toegekend die het verdient: tegelijk ecosysteem en landschappelijk element. Welnu, het gaat niet goed met de Waalse wateren en het geval van de Zenne is toonaangevend: deze rivier ondergaat de druk zowel van de verstedelijking, de industrialisatie als van de landbouw. Resultaat: water van slechte kwaliteit met weinig verheugende vooruitzichten op korte termijn en voortdurend overstromingsproblemen. Deze bittere vaststelling komt niet voort uit utopisch ecologisme, het is de droeve werkelijkheid die bleek uit het openbaar onderzoek van de Waalse waterbeheerplannen in 2012.
 |
| Bronnen van nutriënten |
Dit openbaar onderzoek was ook de gelegenheid voor Inter-Environnement Wallonie (IEW) om te luisteren naar de mening van de verenigingen die werken rond het thema ‘water’ en hun voorstellen bijeen te brengen met het oog op schoner water: er is nog veel werk voor de boeg, maar het is mogelijk om vooruitgang te boeken mits de politieke wil er is. De landbouw heeft bijvoorbeeld een grote weerslag op de waterkwaliteit: gebruik van meststoffen en pesticiden, maar ook dichtgeslibde waterlopen te wijten aan bodemerosie...
Het conventioneel landbouwmodel toont zijn grenzen: pesticiden en andere chemische producten zijn aanwezig in de oppervlaktewateren en ook meer en meer in het grondwater (dat wij drinken), stikstof en fosfor zorgen voor eutrofiëring en tasten de biodiversiteit van het waterleven aan.
De overgang naar een natuurvriendelijker landbouwmodel, ook voor de producenten, zal werk vragen zowel op politiek vlak als op het terrein, teneinde deze verandering te begeleiden. Het is deze scharnierrol die IEW wil spelen met betrekking tot de waterkwaliteit: de politieke besluiten beïnvloeden en tegelijk de plaatselijke actoren begeleiden, om samen te komen tot zuivere wateren die ons ook meer nabij zijn.
Karine Thollier, verantwoordelijke voor de afdeling ‘water, bodem, afval’
van Inter-Environnement Wallonie
ZENNEKRANT 16 | terug naar inhoudsopgave | terug naar 'overzicht organisaties actief rond water'
|
|
